FC BARCELONA

Futbol Club Barcelona, FC Barcelona – hiszpański wielosekcyjny klub sportowy, istniejący od chwili założenia drużyny piłkarskiej. Założony w 1899 roku przez grupę Szwajcarów, Anglików i Hiszpanów, z czasem stał się katalońską instytucją o dużym znaczeniu społecznym. Jego dewiza to Més que un club

Drużyna piłkarska należy do najbardziej utytułowanych zespołów w tej dyscyplinie – ma na koncie 24 mistrzostwa Hiszpanii, 29 Pucharów Króla Hiszpanii, 12 Superpucharów Hiszpanii, 5 Pucharów Europy, 4 Puchary Zdobywców Pucharów, 5 Superpucharów Europy, 3 Klubowe Mistrzostwa Świata/Puchary Interkontynentalne i wiele innych trofeów.

Klub ma 144 756 socios– członków klubu – i miliony culés na całym świecie, z których część zrzeszona jest w penyach, czyli oficjalnych fanklubach, których jest 1054. Posiada również rozbudowaną infrastrukturę: stadiony Camp Nou, Mini Estadi, miasteczko sportowe Ciutat Esportiva Joan Gamper, szkółkę La Masía oraz halę Palau Blaugrana, w której rozgrywają swoje mecze zawodnicy innych sekcji.

Poza sekcją piłkarską FC Barcelona ma jeszcze sekcje koszykówki, piłki ręcznej, hokeju na rolkach i futsalu. Klub posiada także drugą drużynę piłki nożnej (FC Barcelona B), zespoły młodzieżowe i liczne sekcje amatorskie. Jest jednym z trzech klubów, które od założenia Primera División, czyli od 1929 roku, nieprzerwanie grają w najwyższej klasie rozgrywkowej Hiszpanii.

1899
Skład FC Barcelona z 1903 roku

29 listopada 1899 pasjonujący się futbolem 22-letni Szwajcar Hans Gamper wraz z grupą przyjaciół zebranych w sali gimnastycznej Gimnasio Solé[11], przy barcelońskiej ulicy La Rambla utworzył Foot-Ball Club Barcelona. Angielskie pochodzenie nazwy nie jest zbiegiem okoliczności, ponieważ pierwszy prezes klubu, Walter Wild i jego koledzy John Parsons i Wiliam Parsons pochodzili z Wielkiej Brytanii.
Ogłoszenie w magazynie Los Deportes z 22 października 1899: Nasz przyjaciel i partner, Pan Kans Kamper z Sekcji Piłkarskiej (pisane „Foot-Vall”) <> i były mistrz Szwajcarii, pragnąc zorganizować kilka meczów w Barcelonie, prosi, aby wszyscy, którzy lubią ten sport, skontaktowali się z nim, przyszli do biura redakcji w czwartkowe i piątkowe noce, od 9 do 11.

Akt założycielski podpisali: Walter Wild, Lluís d’Ossó, Bartomeu Terradas, Joan Gamper, Otto Kunzle, Otto Maier, Enric Ducal, Pedro Cabot, Carlos Pujol, Jose Llobet, John Parsons i William Parsons.

Pierwszym prezesem klubu został Walter Wild, skarbnikiem mianowano Bartomeu’a Terradasa, a Lluísowi d’Ossó powierzono funkcję sekretarza. Wybrano też bordowo-granatowe barwy, wzorowane na barwach klubu z Bazylei. Klubowym symbolem uczyniono miejski herb oraz ustalono składkę członkowską na utrzymanie klubu, która wynosiła dwie pesety.

5 grudnia do zarządu klubu dołączyli: Elies Juncosa, Antonio López, Arthur Witty, Juan de Urruela, Lomba i Shilling. Tydzień później wybrano wiceprezesa, którym został John Parsons, a do drużyny dołączył William Parsons, którego mianowano drugim kapitanem zespołu[14].
1899–1912

Dziesięć dni po założeniu klubu, 8 grudnia 1899 o godzinie piętnastej, na pierwszym boisku FC Barcelona, Velodromo de la Bonanova, rozegrano pierwszy, historyczny mecz, a rywalem byli Anglicy, którzy wygrali to spotkanie 1:0; bramka padła w pierwszej połowie spotkania. Ciekawostką jest to, iż grano w dziesięcioosobowych składach. Następnego dnia w istniejącym do dziś katalońskim dzienniku „La Vanguardia” napisano obszerną informację o tym meczu

Swoje pierwsze zwycięstwo w historii drużyna odniosła 25 grudnia, wygrywając 3:1 w towarzyskim meczu z lokalnym zespołem Catala FC. Kilka miesięcy później zdecydowano, iż drużyna zasługuje na własne boisko, którego nie będzie musiała dzielić z inną drużyną. Zarząd wydzierżawił obiekt w pobliżu hotelu Casanovas[16].

Pierwsze derby Katalonii rozegrano 23 grudnia 1900, przeciwko studenckiej drużynie Sociedad Española de Futbol. W składzie FC Barcelona nie było obcokrajowców, a spotkanie zakończyło się bezbramkowym remisem.

W 1901 drużyna brała udział w turnieju o puchar ufundowany przez Alfonso Macaya. Zajęła w nim drugie miejsce, jednak już w następnej edycji zatriumfowała, strzelając we wszystkich ośmiu meczach sześćdziesiąt bramek, tracąc przy tym dwie.

13 maja 1902, Barça rozegrała swój pierwszy mecz poza Katalonią, a rywalem był nowo powstały Madrid FC (obecnie znany jako Real Madryt), który przegrał z Blaugraną 1:3[18]. Było to spotkanie półfinałowe o Puchar Króla, które to rozgrywki zainicjował Alfons XIII. W finale katalońska drużyna przegrała z Vizcayą 1:2.

Dwa lata później, 1 maja 1904, drużyna po raz pierwszy wyjechała z kraju, do Francji, gdzie w Tuluzie na obiekcie Stade Olympique pokonała miejscowy zespół Stade O.E.T. 3:2.

W 1905, FC Barcelona triumfował w Pucharze Katalonii, wygrywając w jego finale z Espanyolem 3:2. Jednak wygrana ta nie uchroniła klubu przed kryzysem – malała liczba socios, w rezultacie w 1908 pozostało ich tylko 38[22]. Wszystko wskazywało na to, że klub się rozpadnie. W tej sytuacji, Joan Gamper zrezygnował z funkcji kapitana drużyny, kończąc sportową karierę i wszedł w skład zarządu jako prezes, który panował przez pięć kadencji. Efekty jego pracy były widoczne już w następnym roku, kiedy to drużyna przeniosła się na wykupiony na własność klubową stadion Camp del Carrer Indústria, gdzie od 14 marca 1909 zaczęto rozgrywać mecze.

W sezonie 1909/1910 FC Barcelona wywalczył mistrzostwo Katalonii oraz Puchar Hiszpanii, gdzie w finale drużyna wygrała 3:2 z Españolem Madrid[23]. To spowodowało, że do klubu sami zaczęli zgłaszać się kandydaci na socios i już w następnym sezonie (1910/1911) ich liczba wzrosła do 367. Zespół ponownie był triumfatorem Katalonii oraz zdobył Puchar Pirenejów. W sezonie 1911/1912 przeciwko zarządowi klubowemu zbuntowali się piłkarze, domagając się zapłaty za ich grę dla klubu.

W tym okresie w klubie grał jedyny jak dotąd Polak, W. Rozitsky[24].
1912–1930

14 sierpnia 1912 w klubie pojawił się Paulino Alcántara. W chwili przyjścia do klubu miał niewiele ponad 15 lat. Zadebiutował w wygranym 8:2 spotkaniu w Sabadell z miejscową drużyną CE Sabadell FC[25]. W pierwszym oficjalnym meczu strzelił hat-tricka, a jego drużyna pokonała 9:0 Català SC w rozgrywkach o Puchar Katalonii. Jego rekord (357 bramek w 357 meczach) został do dziś pobity tylko przez Messiego[14].

Rok później klub zdobył trzeci w historii Puchar Hiszpanii, pokonując w finale Real Sociedad San Sebastián 3:2[26], a w następnym roku doznał trzech porażek w meczach z angielską drużyną, Notts County (0:2, 0:4, 3:10)[27].

W 1916 Real Madryt po raz pierwszy rozegrał mecz w Katalonii, który przegrał 0:3. Jednym z zawodników drużyny ze stolicy Hiszpanii był wówczas Santiago Bernabéu[18].

17 lipca 1917, gdy pierwszym oficjalnym trenerem piłkarzy został Jack Greenwell, FC Barcelona wygrała z CE Europa 3:1[28].

W 1922 uzyskano nowy stadion, który nosił nazwę Camp de Les Corts[29][30], jednak zespół nie miał możliwości rozgrywania meczów ze względu na nawierzchnię boiska, która początkowo nie była porośnięta trawą. Wybudowanie stadionu uczczono rozegraniem meczu ze szkockim klubem St. Mirren, który drużyna Barcelony zwyciężyła 2:1[31]. W tym samym roku klub zdobył kolejny Puchar Hiszpanii, pokonując w finale Real Unión Irún 5:1 (gole Torralby, Samitiera, Gracii, Alcántary (2))[32]. W 25-lecie istnienia klub liczył już 12 207 członków.

W 1923, w atmosferze wzrastającego napięcia na arenie politycznej, zwalczające separatystyczny ruch kataloński władze hiszpańskie zmusiły szefów klubu do podania listy członków, wprowadziły też zakaz używania języka katalońskiego i wywieszania na stadionie katalońskich flag. Dwanaście miesięcy później nowo otwarty stadion klubowy został zamknięty na pół roku po tym, jak spalono hiszpańską flagę, a hymn hiszpański wykonywany przez angielską orkiestrę został zagłuszony gwizdami kibiców, którzy zrewanżowali się funkcjonariuszom policji bijących fanów przed stadionem. Joan Gamper został oskarżony o dowodzenie spiskiem, w związku z czym musiał opuścić Hiszpanię i wyjechał do swojego rodzinnego kraju – Szwajcarii. Po powrocie nie brał już aktywnego udziału w życiu klubu[34].

Podczas prezesury Arcadi Balaguera, klub sięgnął dwukrotnie po Copa del Rey – w latach 1925/1926 (2:0 z Arenas de Guecho)[35] i 1927/1928 (3:2 po dogrywce z Atlético Madryt)[36], trzykrotnie triumfował w Campionat de Catalunya (który zastąpił puchar Macaya) w latach 1925/1926, 1926/1927 i 1927/1928[37][17] oraz wygrał pierwszą edycję hiszpańskich rozgrywek ligowych, które zostały zainaugurowane 10 lutego 1929. FC Barcelona wygrała zarówno mecz w pierwszej kolejce rozgrywek 12 lutego 1929 przeciwko Real Racing Club na wyjeździe (2:0), jak i ostatni – u siebie 4:1 z Real Union Club Irun 23 czerwca 1929. Dzięki temu zwycięstwu Barcelona zepchnęła rywala ze stolicy, Real Madryt, na drugą pozycję w tabeli. Kataloński klub strzelił w pierwszym sezonie ligowym 37 bramek, stracił dwie[38]. Arcadi Balaguer, po zrezygnowaniu ze stanowiska, został odznaczony medalem za zasługi[37].
1933–1942
Jeden z meczów na stadionie de la calle Industria

Josep Samitier przeszedł do Realu Madryt, gdzie z Zamorą pomógł klubowi ze stolicy w zdobyciu tytułu mistrza kraju, a w 1935 Samitier, który wykorzystał słabe strony Barcelony, poprowadził swój obecny klub do jednej z najwyższych wygranych z odwiecznym rywalem, 8:2.

W 1936 wybuchła wojna domowa, która toczyła się między centrolewicowym rządem republikańskim wspomaganym przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich i Meksyk, a nacjonalistami pod wodzą generała Franco, wspomaganymi przez hitlerowską III Rzeszę, oraz faszystowskie Włochy. W czasie działań ucierpiał również kataloński klub. Zmniejszyła się liczba członków – z 7719 do 2500. Miesiąc po rozpoczęciu walk Josep Sunyol, ówczesny prezes klubu, został wezwany na posiedzenie federacji piłkarskiej do Madrytu. Po wyjeździe jego samochód został zatrzymany w Sierra de Guadarrama przez patrol wojsk frankistowskich, a sam Sunyol zastrzelony[39][18]. Natomiast Angel Arocha, piłkarz, który strzelił 214 bramek dla Katalończyków w 207 meczach, został siłą wcielony do armii w Aragonii. Szesnastu graczy zespołu wyjechało do Ameryki, aby rozegrać mecze w Meksyku i w Stanach Zjednoczonych, co miało poprawić kiepską sytuację klubu; tylko czterech z nich wróciło do Hiszpanii w związku z trwającą wojną[40].

Francuska sekretarka klubu, Rossend Calvet Mata wyjechała do Francji, aby w paryskim banku ulokować 12 900 dolarów. Fundusz ten był podporą klubowych władz. 16 marca 1938 na budynek siedziby klubu spadła bomba niszcząc pomieszczenie z trofeami. Została też zniszczona kasa klubu. Jednak klub istnieć nie przestał, ponieważ dozorca odnalazł kasetkę, w której znajdowało się 2500 peset. Klub zdobył tylko mistrzostwo Katalonii, bo rozgrywki ligowe były zawieszone na czas wojny, która skończyła się w 1939 porażką republikanów[40].

W 1940, na osobisty rozkaz Francisco Franco, zmieniono nazwę z angielsko brzmiącej Football Club Barcelona na hiszpańską nazwę – Club del Futbol Barcelona, a także herb (redukując z czterech do dwóch czerwonych pasków na Seneyrze; powrót nastąpił w 1949, na pięćdziesięciolecie klubu). Do dawnej nazwy powrócono w 1974[41], zaś pozwolenie na wywieszanie katalońskich flag na obiekcie nastąpiło dopiero po śmierci dyktatora w 1975[30].
1942–1957

W 1942 klub przeżył jeden z najdziwniejszych okresów w historii ligi hiszpańskiej – drużyna, która gdyby nie wygrała meczu (5:1) z Realem Murcią spadłaby do Segunda División, jednak ostatecznie zajęła 12 miejsce w lidze, a jednocześnie zdobyła Puchar Hiszpanii wygrywając w finale z Athletic Bilbao 4:3[42], natomiast Mariano Martín został królem strzelców w lidze, strzelając 32 gole w 26 meczach[43].

Rok później, w pierwszym meczu w półfinale Pucharu krajowego, FC Barcelona wygrał mecz z Realem Madryt u siebie na Les Corts 3:0, lecz w rewanżu na stadionie Santiago Bernabéu, przegrali 11:1 mecz rozegrany był 13 czerwca 1943[44].

W następnym roku z pracy w roli trenera został zwolniony José Nogués, a na jego miejsce mianowano byłego zawodnika zespołu, Josepa Samitiera. W roli trenera pracował przez trzy lata, lecz do jego osiągnięć zaliczyć można tylko pierwsze miejsce w lidze w sezonie 1944/1945[45]. Później drużyna, prowadzona już przez jego następcę, triumfowała w sezonach: 1947/1948[45] i 1948/1949[45]. W 1950, w meczu rozgrywanym na Les Corts pomiędzy FC Barcelona a Realem Madryt padł wynik 7:2.

Kilka miesięcy po tym wydarzeniu do FC Barcelona przyszedł Ladislao Kubala. Z początku nie mógł jednak uczestniczyć w spotkaniach, jakie rozgrywała jego nowa drużyna, z powodu sankcji nałożonych przez organizację FIFA, co trwało aż do 29 kwietnia 1950. Po oficjalnym dołączeniu Węgra do zespołu, Duma Katalonii z sześcioma zwycięstwami i jednym remisem wygrała kolejną edycję Pucharu Hiszpanii. W finale tych rozgrywek, Kubala strzelił trzy gole w wygranym 3:0 meczu z Realowi Sociedad[46]. W 1952 Drużyna Pięciu Pucharów (kat. Barça de les 5 Copes)[47] zdobyła Puchar Ligi Hiszpańskiej, Latin Cup, Trofeum Eva Duarte, Trofeum Martini & Rossi oraz Puchar Hiszpanii, pokonując w jego finale Valencię CF 4:2, pomimo że do przerwy przegrywała 0:2[48].

Na początku następnego sezonu Węgier zachorował na gruźlicę, co odbiło się miejscem w środkowej części tabeli, jakie Azulgrana zajmowała podczas jego choroby do 22 lutego, gdy ten powrócił na spotkanie z Racingiem Santander i pomógł drużynie wywalczyć pierwsze miejsce w tabeli (FC Barcelona wyprzedziła w ostatniej kolejce Valencię)[49] i zdobyć kolejny Puchar kraju (2:1 w finale z Athletikiem Bilbao)[50].
1953–1957

Gdy władze Realu Madryt dowiedziały się, iż Alfredo Di Stéfano ma przejść do FC Barcelona, za wszelką cenę usiłowały nie dopuścić do tego transferu. Rozpoczęły negocjacje z Millonarios de Bogotá, gdzie Argentyńczyk wcześniej występował, lecz bez zgody federacji FIFA. Wcześniej klub z Katalonii ustalił z uprawnionym właścicielem piłkarza – River Plate Buenos Aires, kwotę odstępnego, która wynosiła 2 miliony peset. 15 września 1953 Królewska Hiszpańska Federacja Piłkarska poprosiła FIFA o rozsądzenie kwestii, którego klubu zawodnikiem jest Argentyńczyk. Ta najpierw oznajmiła, iż „Di Stéfano nie może zagrać w żadnym klubie hiszpańskim do chwili, gdy jego sytuacja [...] nie zostanie całkowicie wyjaśniona”, a następnie poprosiła o arbitraż byłego prezesa RFEF, Armado Muñoza Calero, który zaproponował, aby Di Stéfano rozegrał sezony 1953/1954 i 1955/1956 w barwach Realu Madryt, natomiast 1954/1955 i 1956/1957 w barwach FC Barcelona. Oba kluby zaprotestowały, chcąc mieć zawodnika na własność. W Barcelonie cały zarząd podał się do dymisji rezygnując jednocześnie z praw do zawodnika. W efekcie, Di Stéfano trafił do Madrytu, gdzie pomógł zwyciężyć w kilku pierwszych edycjach Pucharu Mistrzów[51].

Po dwóch latach dominacji w lidze Barça w 1953 spadła na drugie miejsce w tabeli, a triumfował Real Madryt[52]. Także w Pucharze krajowym Katalończykom się nie powiodło – w ćwierćfinałowym meczu z Athletic Bilbao, kontuzjowany został Kubala, co wyłączyło go z gry na cztery i pół miesiąca, a w finale tych rozgrywek pokonała ich Valencia rezultatem 3:0[53].

W następnym sezonie zakupiono dla wzmocnienia drużyny Luisa Suáreza z Deportivo La Coruña, ponieważ Kubala narzekał na kontuzję kolana, a klub uplasował się na drugiej pozycji w tabeli La Liga ulegając stołecznemu rywalowi.

28 listopada 1954 została rozpoczęta budowa nowego stadionu – Camp Nou. Drużyna pod wodzą byłego bramkarza klubowego – Franza Platki zdobyła w sezonie 1955/1956 pierwszy w swojej historii Puchar Miast Targowych, wygrywając z reprezentacją Londynu w dwumeczu 6:2[54].

Mecz z okazji otwarcia Camp Nou
Barcelona – Reprezentacja Warszawy. 4:2
Barcelona, 24 września 1957 roku.

W lidze zajęła drugie miejsce, zaraz za Athletic Bilbao. Inauguracyjny mecz na otwarcie Camp Nou został rozegrany 24 września 1957. Rywalem był stołeczny polski klub, Legia Warszawa, która wystąpiła jako Reprezentacja Warszawy. Mecz zakończył się zwycięstwem gospodarzy 4:2. Bramki dla Dumy Katalonii zdobyli Eulogio Martínez, Justo Tejada, Francisco Sampedro Lluesma oraz Evaristo. Dla warszawian trafili Henryk Szymborski oraz Władysław Soporek.

Natomiast w pucharze krajowym, FC Barcelona pokonał w derbowym pojedynku Espanyol Barcelona 1:0[55].
1960–1978

W 1960, zawodnik Dumy Katalonii Luis Suárez, został uznany najlepszym piłkarzem Europy i zdobył Złotą Piłkę[56]. Ponadto zespół obronił Puchar Miast Targowych (finał z Birmingham 0:0 w pierwszym spotkaniu, i 4:1 w drugim)[57]. Świetna passa utrzymywała się także w lidze, gdzie drużyna w sezonie 1959/1960 nie przegrała żadnego meczu rozegranego u siebie, czego skutkiem był triumf w La Liga[58]. Liczba członków klubu wzrosła do 50 000. Na arenie międzynarodowej drużyna powstrzymała Real Madryt w jego wędrówce po kolejny z rzędu Puchar Mistrzów (w drugiej rundzie, 1/8 finału). W pierwszym meczu padł remis 2:2 w Madrycie, w drugim rozgrywanym w Barcelonie, 2:1 dla gospodarzy. Bramkę na wagę awansu do kolejnej rundy zdobył z rzutu karnego Luis Suárez. Arbitrem tego spotkania był Arthur Ellis[59]. Barcelona doszła do finału, gdzie ostatecznie przegrała z SL Benfica 2:3 (dwa gole dla Barçy zdobył Sándor Kocsis)[60].

23 czerwca 1963, klub zdobył kolejny Puchar Hiszpanii (nazywany, w czasie rządów Franco, Copa del Generalisimo). Rywalem w finale rozegranym na Camp Nou był Real Saragossa. Gole dla Barçy zdobyli: Pereda, Sandor Kocsis i Zaldúa[61]. Natomiast w lidze, po zajęciu szóstej, najgorszej od dwudziestu lat pozycji[62], władze zdecydowały się odmłodzić zespół, na skutek czego odeszli Antonio Ramallets, Zoltán Czibor i Luis Suárez.

Trzy lata później zostały sprzedane tereny byłego stadionu Les Corts za 226 milionów peset, co wyraźnie wpłynęło na budżet klubu, który potrzebował dobrych piłkarzy. Po raz trzeci w swojej historii drużyna wywalczyła Puchar Miast Targowych. Mimo porażki w pierwszym meczu finałowym z Realem Saragossa 0:1, triumfowała wygrywając rewanżowe spotkanie 4:2 (po dogrywce)[63][64].

W 1968 Real Madryt przegrał z Barçą 0:1 na swoim własnym stadionie w finale Pucharu Hiszpanii[65]. Mecz ten został określony mianem butelkowego finału, ponieważ wściekli madryccy kibice po przegranym meczu zaczęli rzucać w piłkarzy Blaugrany butelkami; żaden z nich nie został jednak trafiony[66].

W 1969 roku Duma Katalonii poniosła porażkę 0:1 ze Slovanem Bratysława w finale Pucharu Zdobywców Pucharów[67].

13 sierpnia 1973 za 922 000 funtów został kupiony Johan Cruijff z Ajaksu Amsterdam – trener Rinus Michels zaoferował mu ponad pięciokrotnie wyższą stawkę niż poprzedni klub piłkarza. Sam zawodnik miał też do wyboru Real Madryt, lecz wybrał Barçę. Na uzasadnienie swojego stanowiska wypowiedział zdanie: